دستاورد مهم ترکیه در نبرد قره‌باغ با اتصال به آسیای مرکزی
پس از پایان نبرد ۴۵ روزه قره‌باغ کوهستانی و پیروزی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان با حمایت وسیع ترکیه، ارمنی‌ها مجبور به پذیرش شروط زیادی از سوی باکو شدند که یکی از آن‌ها ایجاد گذرگاه زمینی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان از دورن خاک ارمنستان بود که برای اولین بار در صد سال گذشته چنین گذرگاهی ایجاد خواهد شد. در مقابل نیز آذری‌ها اتصال زمینی میان قره‌باغ با ارمنستان را تضمین کردند.
به نوشته القدس العربی، با افتتاح این گذرگاه زمینی به نام گذرگاه «مغری»، آذربایجان و نخجوان به یکدیگر متصل می‌شوند و این یعنی میان ترکیه و جمهوری آذربایجان برای اولین بار ارتباط زمینی مستقیم برقرار می‌شود. در ادامه میان ترکیه و آسیای مرکزی نیز برای اولین بار یک راه زمینی وجود خواهد داشت.
(ترکیه و نخجوان از طریق منطقه «قره‌سو» با عرض ۳.۵ کیلومتر در طول ۲۰ کیلومتر به یکدیگر متصل هستند. منطقه آرارات کوچک که قره‌سو بخشی از آن است طی قرارداد ننگین ۱۳۱۰ در زمان پهلوی اول به ترکیه واگذار شد تا یک منطقه استراتژیک به وسعت ۸۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران جدا شود.)
چندی پیش و در بحبوحه جنگ قره‌باغ «ابراهیم کاراگول» سردبیر روزنامه ینی شفق، وابسته به حزب عدالت و توسعه ترکیه نوشته بود: «باید نخجوان به آذربایجان متصل گردد و راه آسیای میانه باز شود. باید به دکترین تغییرناپذیر ایران و روسیه مبنی بر، جلوگیری از یکپارچگی دنیای ترک، پایان داد.»
مسیر راهبردی
به نوشته القدس العربی، ترکیه ایجاد این گذرگاه را یک مرحله جدید در سطح سیاسی و ژئواقتصادی میان خود و جمهوری‌های آسیای میانه می‌داند و تلاش خواهد کرد تا به طور گسترده از این طریق به تجارت با این کشورها بپردازد و افق جدیدی برای خود در حوزه انرژی و تأثیرات سیاسی و نظامی بر منطقه‌ای که اهمیت تاریخی و استراتژیک بسیاری برایش دارد، باز کند تا نفوذ منطقه‌ای و بین‌المللی خود را افزایش دهد.
طبق بند نهم توافق قره باغ، باید تمامی موانع در برابر حمل و نقل و روابط اقتصادی میان نخجوان و جمهوری آذربایجان برداشته شود و شبکه حمل و نقل و مواصلاتی میان این دو برقرار گردد و ترکیه نیز از این طریق می‌تواند مسیر مورد نظر خود را برای رسیدن به جمهوری آذربایجان ایجاد کند.
در این راستا، «عادل قره اسماعیل اغلو» وزیر حمل و نقل و زیرساخت ترکیه، از آمادگی کشورش برای استفاده از این فرصت تاریخی سخن گفته و اعلام کرده است که آنکارا برای ساخت یک خط را‌ه‌آهن جدید تا نخجوان برنامه‌ریزی می‌کند و اقدامات مطالعاتی در این خصوص به زودی پایان خواهد یافت.
گاز جمهوری آذربایجان جایگزین ایران
طبق پیش‌بینی محافل ترکیه‌ای، در صورت ساخت خطوط انتقال گاز میان ترکیه و جمهوری آذربایجان از طریق نخجوان، ترکیه خواهد توانست گاز ارزان‌تری از باکو بخرد و به تدریج آن را با گاز ایران جایگزین کند. آنکارا هر هزار مترمکعب از گاز ایران را ۴۹۰ دلار می‌خرد و این رقم می‌تواند تا ۳۵۵ دلار نیز تا سال ۲۰۲۶ که موعد توافق ایران و ترکیه پایان می‌پذیرد، کاهش یابد.
همچنین جمهوری آذربایجان نیز برای رساندن گاز به نخجوان دیگر نیازی به ایران نخواهد داشت و خطوط لوله خود را می‌تواند از طریق گذرگاه «مغری» به این منطقه برساند که در راستا می‌تواند ۱۵ درصد از قیمت گازی که برای رساندنش به نخجوان به ایران می‌پردازد را صرفه‌جویی کند. همراستا ترکیه تلاش دارد میزان گاز وارداتی از جمهوری آذربایجان از طریق خط لوله «تاناب» که از گرجستان عبور می‌کند را از ۱۶ میلیارد متر مکعب سالانه به ۳۲ میلیارد متر مکعب برساند تا نیازهای گازی خود را به طور گسترده‌ای برآورده کند و وابستگی به انرژی ایران را کاهش دهد.
به نوشته القدس العربی، آنکارا همچنین امید دارد که «تغیرات ژئوسیاسی» اخیر بتواند مقدمه‌ای برای پروژه‌های بزرگ جهت ارتباط شرق و غرب باشد و جایگاه ترکیه را به عنوان گذرگاه انرژی تقویت کند و در درجه اول بتواند کار بر روی انتقال گاز از ترکمنستان به ترکیه را از طریق گذرگاه مغرب در نخجوان از سر گیرد. طرحی که در سال ۲۰۱۷ به علت اختلافات مالی و دشواری عبور خطوط انتقال از کشوری دیگر، متوقف شده بود.
در این حال به موجب تحولات اخیر، گاز ترکمنستان با عبور از دریای خزر و سپس جمهوری آذربایجان یا می‌تواند از طریق خط لوله «تاناب» یا از طریق گذرگاه «مغری» در نخجوان به ترکیه برسد. با این تفاوت که عبور گاز از نخجوان دیگر فشار‌های ایران یا روسیه را کاهش خواهد داد.
افق‌های تجارت
القدس العربی در بخش دیگری از گزارش خود، می‌نویسد که در حوزه اجتماعی و نژادی نیز ترکیه می‌تواند ارتباط تجاری و گردشگری میان خود با کشورهای آسیای میانه را گسترش دهد. به عقیده این وبسایت، ترکیه تلاش خواهد کرد تا ارتباطات زبانی و قومی خود را با کشورهای مذکور بیش از پیش مطرح کرده و تبلیغ کند. کشورهایی که ترکیه آن‌ها را وطن دیرینه مردمش معرفی می‌کند و از این رهگذر به دنبال اهداف سیاسی و اقتصادی است. در همین حال ترکیه در اهداف بلند مدت خود دسترسی زمینی به چین و هند و بازار بزرگ آسیایی را از طریق آسیای میانه در نظر دارد.
سوای تمامی این‌ها، حضور نظامی ترکیه در کنار نیروهای روس به بهانه ضمانت صلح در منطقه قره‌باغ، حضور نظامی آنکارا را در منطقه تحت نفوذ روسیه را باعث شده است و این رخداد نفوذ سیاسی و نظامی ترکیه را در منطقه تحت اشراف روسیه را افزایش خواهد داد.
درگیری‌های نظامی ۴۵روزه اخیر بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی، سرانجام در ۱۰ نوامبر (سه شنبه ۲۰ آبان) با میانجیگری روسیه و امضای توافق سه جانبه باکو، مسکو و ایروان پایان یافت.
در این توافق آمده است جمهوری ارمنستان منطقه کلبجار و منطقه لاچین را تحویل جمهوری آذربایجان خواهد داد و کریدور لاچین را تا عرض ۵ کیلومتر پشت سر خواهد گذاشت. همچنین جمهوری ارمنستان ارتباطات حمل و نقلی بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را فراهم می‌کند.
الهام علی‌اُف رئیس‌جمهور آذربایجان، دهم نوامبر (۲۰ آبان) مصادف با روز امضای توافق سه جانبه سران جمهوری آذربایجان، روسیه و ارمنستان را به عنوان «روز پیروزی» نامگذاری کرده است. در حالیکه در مقابل، شرایط داخلی ارمنستان پس از امضای توافق، بحرانی است و در هفته‌های گذشته وزرای خارجه و دفاع و برخی مقامات نظامی برکنار شده‌اند.
انتهای پیام/م